Gevolgen van non-conformiteit
De hoofdregel is dat wie stelt moet bewijzen, aldus artikel 150 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Een koper moet met betrekking tot non-conformiteit bij een koopovereenkomst twee dingen bewijzen:
- De afgeleverde zaak beantwoordt niet aan de overeenkomst.
- Het gebrek bestond al op het moment van aflevering van de zaak.
Omkering van de bewijslast bij een consumentenkoop
Artikel 7:18a lid 2 BW bepaalt dat: “Bij een consumentenkoop wordt vermoed dat de zaak bij aflevering niet aan de overeenkomst heeft beantwoord, indien de afwijking van het overeengekomene zich binnen een termijn van één jaar na aflevering openbaart, tenzij de verkoper anders aantoont of de aard van de zaak of de aard van de afwijking zich daartegen verzet.”. Met deze bepaling wordt dus een deel van de bewijslast bij de verkoper gelegd. Hij moet bewijzen dat het gebrek na aflevering is ontstaan (Het product is kapot, omdat u het heeft laten vallen).
Voorbeeld omkering van de bewijslast
Hans koopt een nieuwe fotocamera, die hij drie maanden na aankoop meeneemt tijdens een vakantie in Turkije. Tijdens zijn vakantie merkt hij dat de camera soms spontaan uitvalt. Na terugkomst in Nederland gaat Hans onmiddellijk terug naar de winkel.
Hans legt het probleem uit aan de verkoper. Volgens de verkoper werkte de camera op het moment van aankoop uitstekend. De verkoper geeft aan dat de camera waarschijnlijk is gevallen. Hans geeft aan dat dit niet kan, want hij heeft de camera niet laten vallen.
Ingevolge de omkering van de bewijslast gedurende het eerste jaar na aflevering hoeft Hans niet te bewijzen dat het gebrek al bestond toen hij de camera kocht en dat hij dus een non-conform product heeft gekocht. Het is de verkoper die moet bewijzen dat het gebrek na aankoop is ontstaan.
Als de verkoper dus denkt dat de camera is gevallen, dan zal hij die stelling moeten bewijzen. Als de camera na bijvoorbeeld acht maanden defect was geraakt, dan had Hans in beginsel moeten bewijzen dat de camera bij aankoop/aflevering al een gebrek had.
Artikel 7:18a lid 2 BW spreekt over een vermoeden dat de afgeleverde zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt, indien de afwijking zich binnen één jaar na aflevering openbaart, tenzij de verkoper anders aantoont of de aard van de zaak of de aard van de afwijking zich daartegen verzet. Daaruit volgt dat tegenbewijs door de verkoper mogelijk is.
Uitzonderingen op de omgekeerde bewijslast
Dat er uitzonderingen mogelijk zijn op de omgekeerde bewijslast, blijkt uit de zinsnede “tenzij de aard van de zaak of de aard van de afwijking zich daartegen verzet” in artikel 7:18a lid 2 BW.
Non-conformiteit en hoe nu verder?
De verkoper kan zijn verplichtingen, die hij op grond van de overeenkomst heeft, niet, niet tijdig of niet deugdelijk nakomen. Wanneer een verkoper zijn verplichtingen niet nakomt, in de zin dat er sprake is van non-conformiteit, treden de speciaal daarvoor in de wet opgenomen regels in werking. Als een verkoper zijn verplichtingen niet of niet tijdig nakomt, gelden de algemene regels voor tekortkoming in de nakoming, ook wel
wanprestatie genoemd.
Aflevering van het ontbrekende, herstel of vervanging
Indien een afgeleverd product niet beantwoordt aan de overeenkomst, dan kan de koper op basis van artikel 7:21 lid 1 BW het volgende eisen:
- aflevering van het ontbrekende;
- herstel van de afgeleverde zaak;
- vervanging van de afgeleverde zaak.
Aflevering van het ontbrekende
Met aflevering van het ontbrekende wordt bedoeld dat de afgeleverde zaak in getal, maat of gewicht afwijkt van de overeenkomst.
Herstel van de afgeleverde zaak
Met herstel wordt bedoeld dat het product in overeenstemming moet worden gebracht met hetgeen partijen zijn overeengekomen. Een koper kan herstel van het product vorderen, op voorwaarde dat de verkoper daaraan kan voldoen.
Vervanging van de afgeleverde zaak
De koper kan vervanging van een ondeugdelijk product vorderen door een product dat wel beantwoordt aan de overeenkomst, tenzij de afwijking van het overeengekomene te gering is om dit te rechtvaardigen, dan wel de zaak na het tijdstip dat de koper redelijkerwijze met ongedaanmaking rekening moet houden, teniet of achteruit is gegaan doordat hij niet als een zorgvuldig schuldenaar voor het behoud ervan heeft gezorgd.
In beginsel vrije keuze tussen herstel of vervanging
In beginsel heeft de koper van een non-conform product de keuze tussen herstel en vervanging. De koper kan dus vorderen dat het non-conforme product wordt vervangen, terwijl herstel ook mogelijk is. En andersom kan ook, dus herstel vorderen terwijl vervanging mogelijk is. Dit kan echter tot onredelijke vorderingen van de koper leiden. Daarom heeft de wetgever de keuze tussen vervanging of herstel wel begrensd.
Wanneer geen vrije keuze tussen herstel of vervanging
Bij een consumentenkoop komt de koper slechts dan geen herstel of vervanging van de afgeleverde zaak toe indien herstel of vervanging onmogelijk is of van de verkoper niet gevergd kan worden. Herstel of vervanging kan bij een consumentenkoop van de verkoper niet gevergd worden indien de kosten daarvan in geen verhouding staan tot de kosten van uitoefening van een ander recht of een andere vordering die de koper toekomt, gelet op:
- de waarde van de zaak indien zij aan de overeenkomst zou beantwoorden;
- de mate van afwijking van het overeengekomene;
- de vraag of de uitoefening van een ander recht of een andere vordering geen ernstige overlast voor de koper veroorzaakt.
Bovenstaande is geregeld in artikel 7:21 lid 4 en 5 BW. Ik zal enkele voorbeelden geven om duidelijk te maken wanneer er geen vrije keuze is tussen herstel en vervanging:
- Als u een boek koopt en thuis constateert dat er een of meerde bladzijden ontbreken, dan ligt vervanging van het non-conforme boek meer voor de hand dan reparatie (herstel).
- Als u een tweedehands auto koopt voor € 10.000,= van een paar jaar oud en de stuurbekrachtiging valt na twee maanden uit, dan ligt herstel van de defecte stuurbekrachtiging meer voor de hand dan het vervangen van de auto.
Kosten aflevering van het ontbrekende, herstel of vervanging
Op grond van artikel 7:21 lid 2 BW kunnen de kosten van het afleveren van het ontbrekende, herstel of vervanging niet aan de koper in rekening worden gebracht. Deze kosten zijn dus voor de verkoper.
Het kan natuurlijk gebeuren dat de koper een product al een tijd heeft gebruikt en dat hij vervolgens vanwege een gebrek aan het product herstel of vervanging wenst. Dan is het de vraag of het wel redelijk is dat de verkoper helemaal geen kosten in rekening mag brengen voor het gebruik. Door het herstellen of vervangen van het product, zou de koper hier ongerechtvaardigd voordeel van kunnen hebben. De wetgever heeft hier geen oplossing voor bedacht. Daarom is in de rechtspraak bepaald dat de verkoper soms recht heeft op een gebruiksvergoeding.
Herstellen of vervangen binnen een redelijke termijn
Artikel 7:21 lid 3 BW bepaalt dat: “De verkoper is verplicht om, mede gelet op de aard van de zaak en op het bijzondere gebruik van de zaak dat bij de overeenkomst is voorzien, binnen een redelijke termijn en zonder ernstige overlast voor de koper, zijn verplichtingen na te komen”.
Ik zal twee voorbeelden geven: Hoe lang een consument een product mag missen, hangt af van alle feiten en omstandigheden. Als een bruidsjurk niet goed past vanwege een fout van de bruidswinkel, dan dient het herstel natuurlijk zeer spoedig plaats te vinden. Wat betreft het aantal pogingen van de verkoper om het product te herstellen, is het niet de bedoeling dat eindeloos veel pogingen tot herstel worden gedaan. Hieronder ga ik daar verder op in.
U zult zich wellicht afvragen hoe vaak een verkoper de kans moet krijgen om een non-conform product te herstellen. In de wet is niets geregeld over het aantal herstelpogingen. Over het algemeen kan worden gesteld dat een verkoper twee kansen moet krijgen om een non-conform product te herstellen. Als het product dan nog steeds niet aan de overeenkomt beantwoordt, kan de koper andere middelen inzetten. Op grond van de wet kan de koper dan vervanging vorderen, de koopovereenkomst ontbinden of prijsvermindering of schadevergoeding vorderen.
Herstel door een derde partij
Artikel 7:21 lid 6 BW regelt dat: “Indien bij een consumentenkoop de verkoper niet binnen een redelijke tijd nadat hij daartoe door de koper schriftelijk is aangemaand, aan zijn verplichting tot herstel van de afgeleverde zaak heeft voldaan, is de koper bevoegd het herstel door een derde te doen plaatsvinden en de kosten daarvan op de verkoper te verhalen”. Een koper hoeft in dit stadium dus nog niet naar de rechter te gaan. Wel moet de verkoper schriftelijk worden aangemaand tot herstel. Bovendien moet in de aanmaning een redelijke termijn worden gegeven om het non-conforme product te herstellen.
Ontbinding en prijsvermindering
Wat kan een koper doen als herstel of vervanging niet mogelijk is of niet van de verkoper gevergd kan worden, dan wel dat de verkoper geen gevolg geeft aan het verzoek tot herstel of vervanging? Dan kan de koper andere middelen inzetten. Deze andere middelen zijn de koopovereenkomst ontbinden of de prijs te verminderen. Artikel 7:22 lid 1 BW bepaalt het volgende: Beantwoordt het afgeleverde niet aan de overeenkomst, dan heeft bij een consumentenkoop de koper voorts de bevoegdheid om:
- de overeenkomst te ontbinden, tenzij de afwijking van het overeengekomene, gezien haar geringe betekenis, deze ontbinding met haar gevolgen niet rechtvaardigt;
- de prijs te verminderen in evenredigheid met de mate van afwijking van het overeengekomene.
De koper van het non-conforme product mag zelf bepalen of hij voor ontbinding van de overeenkomst of prijsvermindering kiest. Met betrekking tot deze keuze hoeft hij geen rekening te houden met de belangen van de verkoper.
Het ontbinden van de koopovereenkomst is een belangrijke bevoegdheid van de koper. De koper bereikt hiermee dat hij van de koopovereenkomst af is en zijn geld terugkrijgt. Daar staat tegenover dat de verkoper het non-conforme product terug moet krijgen. Bij ontbinding moeten verbintenissen dus ongedaan worden gemaakt. Normaal gesproken kan een koper bij elke tekortkoming in de nakoming ontbinden, behalve als de tekortkoming zo minimaal is dat het niet gerechtvaardigd is de overeenkomst te ontbinden.
Naast het recht om de koopovereenkomst in geval van non-conformiteit te ontbinden, heeft de koper tevens het recht om de prijs te verminderen. Wel moet de prijsvermindering in verhouding staan tot de mate van afwijking van het product. Deze bevoegdheid die de koper heeft lijkt veel op de bevoegdheid om een overeenkomst gedeeltelijk te ontbinden.
Een koper hoeft in geval van non-conformiteit niet akkoord te gaan met een tegoedbon
Of de koper nu voor ontbinding of prijsvermindering kiest, in beide gevallen heeft hij recht op geld terug. Ondanks het feit dat de koper genoemde rechten heeft, komt het toch nog regelmatig voor dat de verkoper niet bereid is geld terug te geven maar alleen een tegoedbon.
Het volgende (of iets van soortgelijke strekking) staat bij sommige winkeliers zelfs op de kassabon: “Wij geven geen geld terug”. Een dergelijke mededeling van een winkelier is in strijd met de wet, want bij non-conformiteit heeft een koper het recht op geld terug. Hij kan dan zelf bepalen of hij bij dezelfde winkel weer iets koopt of toch besluit naar een andere winkel te gaan.
Bij een tegoedbon is dat anders. De koper is dan immers gebonden om iets te kopen in een bepaalde winkel, want de tegoedbon kan niet in andere winkels worden besteed. Als een koper spijt heeft van zijn aankoop en de verkoper is bereid geld terug te geven, dan is dat een gunst als het product niet defect is. Dit geldt ook voor producten die kunnen worden geruild.
De koper van een non-conform product kan pas een beroep doen op prijsvermindering of ontbinding van de koopovereenkomst, als herstel of vervanging van het defecte product niet mogelijk is, niet gevergd kan worden van de verkoper of de verkoper geen gevolg geeft aan het verzoek van de koper. Dit wordt ook wel het getrapte stelsel genoemd. Eerst de weg inslaan van herstel of vervanging en daarna prijsvermindering en ontbinding.
Voorbeeld van het getrapte stelsel
Maria koopt een nieuwe spijkerbroek. Na de eerste wasbeurt zijn de pijpen flink gekrompen en laten de knopen los. Maria vindt dat dit niet zo hoort en gaat terug naar de winkel. Ze zegt tegen de verkoper dat ze haar geld terug wil. Juridisch doet ze dus een beroep op ontbinding van de koopovereenkomst. De verkoper geeft aan dat hij nog een hele voorraad spijkerbroeken heeft en biedt haar daarom een nieuwe aan.
Vanwege het getrapte stelsel kan Maria haar geld niet terugvragen. Ze moet de verkoper eerst de gelegenheid geven de non-conforme spijkerbroek te vervangen.
Verzuim is niet vereist voor ontbinding of prijsvermindering
Normaal gesproken is verzuim vereist als iemand een overeenkomst wil ontbinden en nakoming nog mogelijk is. De partij die wordt geconfronteerd met ontbinding moet nog een laatste kans krijgen om na te komen.
De wetgever heeft echter een uitzondering gemaakt voor de consumentkoop. Dat betekent niet dat de verkoper bij de consumentenkoop geen kans meer krijgt om na te komen, maar hij krijgt die kans op een andere manier. Bij de consumentenkoop kan de koper immers pas een beroep op prijsvermindering of ontbinding doen, als herstel of vervanging onmogelijk is of wanneer de verkoper zijn verplichting tot herstel of vervanging niet is nagekomen. De verkoper heeft zijn kans om alsnog na te komen al gehad. Daarom hoeft de verkoper niet nog eens in verzuim te zijn, alvorens de koper de overeenkomst kan ontbinden of de prijs kan verminderen.
U bent bij mij aan het juiste adres voor juridisch advies non-conformiteit over o.a.
- Recht op herstel of vervanging van een defect product
- Omkering van de bewijslast
- Recht op schadevergoeding
- Recht op gebruiksvergoeding van de verkoper
- Ontbinding van de koopovereenkomst
Neem direct gratis en vrijblijvend contact op
